LİMİTED ŞİRKETLERDE YENİ BİR ORTAK ALINMASI VE YETKİ SINIRLAMASI
1. GİRİŞ
Limited şirket, bir veya daha çok gerçek veya tüzel kişi tarafından bir ticaret unvanı altında kurulur; esas sermayesi belirli olup, bu sermaye esas sermaye paylarının toplamından oluşur. (TTK md. 573/1) Limited şirketler, sermaye şirketi olarak düzenlenmiş olmalarına rağmen şahıs şirketlerine ait niteliklere de sahiptirler.
2. LİMİTED ŞİRKETTE ORTAKLIK SIFATININ KAZANILMASI
Limited şirketlerde ortaklık sıfatı aslen kazanılabileceği gibi devren de kazanılabilir.
i. Sermaye Artırımı Yoluyla Aslen Kazanma
Sermaye artırımı yoluyla da ortaklık sıfatının kazanılması mümkündür. Esas sermayenin artırılmasına limited şirket genel kurulu karar verecektir. Esas sermayenin artırılması, şirket sözleşmesinin değişikliğini gerektirdiğinden TTK m.589/2 hükmü gereğince tescil ve ilan edilmelidir.
TTK m. 590 hükmüne göre, “Şirketin kuruluşu hakkındaki hükümlere ve özellikle sermayenin ayın olarak konması ve bir işletme ile ayınların devralınmasına dair kurallara uymak şartıyla esas sermaye arttırılabilir.”
Esas sermayenin arttırılmasına, limited şirket genel kurulu karar verecektir (TTK m. 621/1-d). Esas sermayenin arttırılması, şirket sözleşmesinin değişikliğini gerektirdiğinden, TTK m. 589/2 hükmü gereğince tescil ve ilan edilmelidir.
Sermaye arttırımına ilişkin başvuru dilekçesinin ve dilekçeye eklenmesi gerekli olan belgelerin (Ticaret Sicil Yönetmeliği md. 94), şirket merkezinin bulunduğu yerdeki ticaret siciline verilmesi gerekmektedir. Bu belgeler arasında, şirketin kuruluşu aşamasında sunulan belgelerden farklı olarak, esas sermaye arttırımı kapsamında her ortağın üstlendiği esas sermaye payının ve ödedikleri toplam tutara ilişkin belgenin de sicile verilmesi gerekmektedir.
Limited şirketin sermaye arttırımı işlemlerinin tamamlanmasıyla ve bu yöndeki sözleşme değişikliğinin ticaret siciline tescil edilmesiyle birlikte, ortaklık sıfatı da kazanılmış olur.
ii. Devren Kazanma
Limited şirketlerde esas sermaye payının devredilebilir olması ortaklık sıfatının devren kazanılması anlamına gelmektedir.
a. Yazılı Şekil ve Noter Onayı
TTK m. 595/1 hükmünün birinci cümlesine göre “Esas sermaye payının devri ve devir borcunu doğuran işlemler yazılı şekilde yapılır ve tarafların imzaları noterce onaylanır.”
Görüleceği üzere limited şirketlerde esas sermaye payının devri, taahhüt ve tasarruf işlemi olmak üzere iki aşamada ele alınmıştır. Taahhüt işlemi mutlaka yazılı olmak zorundadır. Tasarruf işlemi ise devrin temelini oluşturan işlemlerdir ve TTK m. 595/1 gerekçesinde de belirtildiği üzere bu işlem “sözleşme” şeklinde yapılmalıdır. Uygulamada taahhüt işlemi genellikle tasarruf işlemi ile birlikte ve tek bir işlem ile gerçekleştirilmekte ve kanunda öngörülen yazılı şekil koşulu kendiliğinden yerine getirilmiş olmaktadır. Esas sermaye payının devrini öngören sözleşme yazılı yapılacak, tarafların imzaları noterce onaylanacak ve nama yazılı senet de payı devralana teslim edilecektir.
b. Ortaklık Onayı
Limited şirketlerde esas sermaye pay devrinin geçerli olabilmesi için, şirket sözleşmesinde aksi öngörülmemişse, şirket genel kurul kararının noter onaylı örneği gereklidir.
Esas sermaye payının devrine ilişkin geçerli bir sözleşme yapıldıktan sonra, şirket genel kurulunun onayı için devrin şirkete kimin tarafından bildirilmesi gerektiğine dair kanunda herhangi bir düzenleme yoktur. Bu halde, devredenin veya devralanın ya da her ikisinin de bildirimde bulunma yetkisinin bulunduğu kabul edilmelidir.
Esas sermaye payının devrinde TTK m. 595/1 hükmü ile öngörülen “yazılı şekil” ve “imzaların noterce onaylanması” şartları, nitelik itibariyle “geçerlilik şartı” olarak öngörmüştür. Yani bu şartlara uyulmadığı takdirde devir işlemi geçersizdir.
c. Pay Defteri Örneği
Ticaret Sicil Yönetmeliğinin 103. Maddesinin c fıkrası gereğince pay geçişinin işlendiği pay defterinin ilgili sayfasının örneği de teslim edilmesi gereken belgeler arasında yer almaktadır.
3. LİMİTED ŞİRKETTE YETKİ SINIRLANDIRILMASI
Limited şirketlerde yönetim ve temsil müdürler aracılığıyla yürütülmektedir. Tek müdür olabileceği gibi birden fazla da müdür olabilmesi mümkündür. Birden fazla müdür olması halinde müdürler kurulu oluşarak genel kurul tarafından bir müdür, müdürler kurulu başkanı olarak atanır. Müdürler, kanunla veya şirket sözleşmesiyle genel kurula bırakılmamış bulunan yönetime ilişkin tüm konularda karar almaya ve bunları yürütmeye yetkilidirler.
TTK md. 629 hükmü uyarınca müdürlerin temsil yetkilerinin kapsamına, yetkinin sınırlandırılmasına, imzaya yetkili olanların belirlenmesine ve imza şekliyle bunların tescil ve ilanına aynı kanunun anonim şirketlere ilişkin hükümleri kıyas yoluyla uygulanır. Bu doğrultuda müdürler kurulunun temsile yetkili kişileri ve bunların temsil şekillerini gösterir kararının noterce onaylanmış suretinin ticaret sicili tarafından tescil ve ilanı ile şirket adına imzaya yetkili kişiler belirlenir. Bu noktada limited şirket ana sözleşmesinde aksi öngörülmemiş veya müdürler kurulu tek kişiden oluşmuyorsa temsil yetkisi çift imza ile kullanılmak üzere müdürler kuruluna aittir.
Müdürler tarafından şirkete hizmet akdi ile bağlı olanların sınırlı yetkiye sahip ticari vekil veya diğer tacir yardımcıları olarak atanması hususunda TTK md. 367 ile md. 371/7 hükmü kıyasen limited şirketlere de uygulanır.
Şirketi temsile yetkili yönetim kurulu üyeleri ve müdürlerinin yetkileri sınırlandırılamayacak, sınırlama ancak merkezin veya şubenin işlerine özgülenebilecek ya da müşterek veya münferit temsil esası öngörülebilecektir. Bunun dışında temsil yetkisi ancak aşağıda belirtilen şekilde sınırlandırılabilecektir:
- Esas sözleşmede yetki devrinin iç yönerge hazırlanarak sınırlandırılabileceği konusunda hüküm bulunmalıdır.
- Anonim şirketlerde yönetim kurulu karalı limited şirketlerde temsile yetkili müdürler kurulu kararı ile sınırlı yetki çerçevesini belirleyen tarih ve sayı içeren bir iç yönerge kabul edilerek tescil ve ilan edilir.
- Şirketlerin yönetim organlarınca hazırlanan iç yönergenin bütün sayfalarının şirket yönetim organınca imzalanması zorunludur.
- İç yönergede, görevler, tanımlar ve yetki çerçevesi düzenlenecektir.
- İç yönergeyle belirlenen görevlere atanacak kişiler, iç yönergenin tarih ve sayısına atıf yapılmak suretiyle alınacak yönetim organlarınca belirlenecektir.
i. Temsil Yetkisinin Sınırlandırılmasına İlişkin İç Yönerge Tescili
Aşağıda belirtilen belgelerin tamamının toplanarak ticaret sicilinde tescil ve ilan edilmesi gerekmektedir.
- Dilekçe: Limited şirketlerde müdürler tarafından dilekçe imzalanır.
- Şirket sözleşme değişikliğine ilişkin tadil tasarısı
- Yönetim kurulu/müdürler kurulu tarafından hazırlanmış iç yönerge
- İç yönergenin kabulüne ilişkin noter tasdikli müdürler kurulu kararı
- Sınırlı yetki verilen kişilerin seçilmesi ve iç yönergeye atıf yapılarak seçilen kişilere sınırlı yetki verilmesi ile ilgili noter tasdikli müdürler kurulu kararı
- Sınırlı yetkilinin imza beyannamesi
- Ortak olmayan müdürlerin bu görevi kabul ettiklerine ilişkin yazılı görev kabul beyanı
4. LİMİTED ŞİRKETTE YETKİ AŞIMI VE SONUÇLARI
TTK’nın 371/III. Maddesinde “Temsil yetkisinin sınırlandırılması, iyiniyet sahibi üçüncü kişilere karşı hüküm ifade etmez; ancak, temsil yetkisinin sadece merkezin veya bir şubenin işlerine özgülendiğine veya birlikte kullanılmasına ilişkin tescil ve ilan edilen sınırlamalar geçerlidir.” denilmektedir. Dolayısıyla anonim ve limited şirketlerde yöneticilerin temsil yetkisi “yer itibariyle” ve “birlikte temsil” ile sınırlandırılabilir.
Yer itibariyle sınırlandırmada, her bir yönetici ancak yetkili olduğu şube veya yetkili olduğu merkez işlerine dair işlemlerde şirketi temsil edebilir. Esas itibariyle yetkiye getirilen sınırlandırma, yetkili olunan yere ilişkin olmayıp, bu yere ait işlemlerdir. Temsil yetkisi belirli bir şubenin işleriyle sınırlandırılan yönetici, başka bir şubeyi veya merkezi temsil edemez. Aynı şekilde temsil yetkisi merkez işleriyle sınırlandırılan bir yöneticinin de şubeyi/şubeleri temsil etme yetkisi yoktur.
Limited şirketler müdürler tarafından yönetilir ve temsil olunur (TTK md. 365). Üyelerden bazılarının temsil yetkisi, birlikte temsil şartıyla sınırlandırılabilir. Esas sözleşmede aksi öngörülmemiş veya yönetim kurulu tek kişiden oluşmuyorsa anonim ve limited şirketin temsilinde çift imza kuralı geçerlidir. Ancak, birlikte temsil ile sınırlandırma, kanuni temsil usulü olan çift imza kuralından farklıdır. Nitekim anonim ve limited şirketlerde birlikte temsil usulü çeşitli şekillerde kararlaştırılabilir. Birlikte temsil usulünde bazı üyelerin diğer üyelerle birleşerek veya tüm üyelerin şirketi hep birlikte ya da her üyenin tek başına şirketi temsil edeceği kararlaştırılabilir. Birlikte temsil usulünde birlikte ve tek başına temsil yan yana ve bir arada bulunabilir. Bazı üyeler şirketi tek başına temsil edebilirken, diğerlerinin birlikte temsili şart koşulabilir.
Belirtilen bu sınırlandırmaların dışındaki sınırlandırmalar, örneğin konu ve miktar itibariyle temsil yetkisinin sınırlandırılması, iyi niyetli üçüncü kişilere karşı ileri sürülememektedir. Böyle bir sınırlama ticaret siciline tescil edilemez. Fakat tescil edilmiş olsa dahi üçüncü kişilerin iyi niyetlerini ortadan kaldırmaz ve üçüncü kişilerin bunu bildiği veya bilebileceği kabul edilmez. Burada ticaret siciline güven ilkesi uygulanmaz.
Ancak içerik itibariyle temsil yetkisinin sınırlandırılması iç ilişkide hüküm ifade eder ve bu temsil yetkisine sahip olanlar için bir talimat niteliği taşır. Buna aykırı hareketle sınırlamayı aşan yöneticinin kişisel olarak şirkete karşı sorumluluğu gündeme gelir. Bu durumda iyi niyetli üçüncü kişilere karşı şirket sorumlu olur; ancak daha sonra bu sınırı ihlal eden yönetim kurulu üyesine/müdüre rücu edilebilir.
Temsil yetkisinde yapılan sınırlandırmanın üçüncü kişilere karşı hüküm ifade edebilmesi için bu işlemin ticaret siciline tescil ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde ilan edilmesi şarttır. Sınırlandırma için tescil tek başına yeterli olmayıp, ilan da edilmiş olmalıdır (TTK md. 371/III). Bu durumda yapılan sınırlandırma herkes için bağlayıcı ve geçerli olur. Ticaret sicilinin olumlu etkisi gereğince üçüncü kişilerin, kendilerine karşı sonuç doğurmaya başlayan temsil yetkisinin sınırlandırılmasına ilişkin sicil kayıtlarını bilmediklerine dair iddiaları dinlenmez. Ancak sicilin olumsuz etkisi uyarınca, yöneticilerin temsil yetkisinin sınırlandırılması, tescil veya ilan edilmemişse, bu işlem ancak bunu bildikleri veya bilmeleri gerektiği ispat edildiği takdirde, üçüncü kişilere karşı ileri sürülebilir. Bu durumun ispat edilmesi şarttır.
5. SONUÇ
Limited şirketlerde ortaklık sıfatı aslen kazanılabileceği gibi devren de kazanılabilecektir. Şirketi temsile yetkili yönetim kurulu üyeleri ve müdürlerinin yetkileri sınırlandırılamamaktadır. Yapılabilecek sınırlama ancak merkezin veya şubenin işlerine özgülenebilecek ya da müşterek veya münferit temsil esası öngörülebilecektir. Özellikle belirtmek gerekir ki temsil yetkisinin sınırlandırılması iyiniyet sahibi üçüncü kişilere karşı hüküm ifade etmez; ancak, temsil yetkisinin sadece merkezin veya bir şubenin işlerine özgülendiği veya birlikte kullanılmasına ilişkin tescil ve ilan edilen sınırlamalar geçerlidir. Dolayısıyla anonim ve limited şirketlerde yöneticilerin temsil yetkisi “yer itibariyle” ve “birlikte temsil” ile sınırlandırılabilir. Belirtilen bu sınırlamalar dışındaki sınırlamalar iyiniyetli üçüncü kişilere karşı ileri sürülememektedir. Ancak bu sınırlamalar iç ilişkide hüküm ifade edeceğinden bu sınırlamalara aykırı hareket eden yöneticinin kişisel olarak sorumluluğu gündeme gelecektir.
Av. Emre KAÇAR