Son yıllarda sosyal medya ve dijital platformların hızla yaygınlaşmasıyla “Influencerlık” olarak adlandırılan yeni bir meslek grubu ortaya çıkmıştır. Influencerlar, sosyal medya üzerinden geniş bir takipçi kitlesine sahip olan, bu kitle üzerinde çeşitli etkiler yaratabilen ve bir ürün ya da hizmet hakkında bilgi vererek ilgili konuda fikir oluşturan kişilerdir.Türk Hukuk Sisteminde influencerlar “sosyal medya etkileyicileri” olarak adlandırılmaktadır. Bazı sosyal medya etkileyicilerinin özellikle sağlık, güzellik ve teknolojik ürünler konulu reklam içeriklerinde tüketiciyi aldatmaya yönelik eylemlere sebebiyet verdiği görülmüştür. Bunun üzerine 07/11/2013 tarihli ve 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun'a dayanılarak hazırlanan ve sosyal medya etkileyicileri tarafından yapılan ticari reklam ve haksız ticari uygulamalara ilişkin olarak yürütülen incelemelerde esas teşkil etmek üzere Reklam Kurulu'nun 04.05.2021 tarihli ve 309 sayılı toplantısında 2021/2 numaralı ilke kararı ile “Sosyal Medya Etkileyicileri Tarafından Yapılan Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Hakkında Kılavuz” kabul edilmişve yürürlüğe girmiştir.
Tüketimin sosyal medya aracılığı ile hızla arttığını fark edenreklam ajansları ve medya kuruluşları ürünlerini sosyal medyada etkileyicileri aracılığıyla tanıtmaktadır. Bir pazarlama yöntemi olan “etkileyici pazarlama (influencermarketing)”; fazlasıyla tercih edilen bir yol olmaya başlamıştır. Bu stratejinin temel amacı, etkileyicilerin geniş bir takipçi kitlesine sahip olmalarını kullanarak markanın veya ürünün görünürlüğünü artırmak ve hedef kitleye daha etkili bir şekilde ulaşmaktır. Bu reklam yönteminin hızla yaygınlaşarak kullanılması, düzenlenmesi gereken bir alanı da beraberinde getirmiştir. İlgili Kılavuz ile sosyal medya etkileyicileri tarafından yapılan ticari reklam ve ticari uygulamalar hakkında reklam veren ajanslar, mecra kuruluşları ve reklamcılık ile ilgili tüm kişi, kurum ve kuruluşlara yol göstermek amaçlanmıştır.
Sosyal Medya Etkileyicisinin Yükümlülükleri
a) Genel Yükümlülükler• Henüz deneyiminin bulunmadığı bir mal veya hizmete ilişkin, tüketiciler nezdinde o mal veya hizmeti onaylayacak ya da deneyimlediği algısı yaratacak şekilde ticari reklam amacıyla paylaşımda bulunamaz.• İlgili mevzuatına aykırı olacak şekilde bir mal veya hizmete ilişkin sağlık beyanında bulunamaz. • Bir mal veya hizmete ilişkin nesnel, ölçülebilir, sayısal verilere dayanmayan ve ispatı mümkün olmayan bilimsel araştırma ve test sonuçları hakkında iddialarda bulunamaz. • Doktor, diş hekimi, veteriner hekim ve eczacılar ile sağlık kuruluşları tarafından sunulan mal veya hizmetlere yönlendirmede bulunamaz, bu mal veya hizmetlerin tanıtımını yapamaz. • Kendisine reklam veren tarafından hediye edilmiş bir mal veya hizmeti kendisinin satın aldığı izlenimi oluşturamaz.• Herhangi bir malın ticari reklamında, efekt veya filtreleme uygulamalarını kullanması durumunda görüntünün filtrelendiğini açıkça belirtmelidir.
b) Fotoğraf ve Mesaj Paylaşım Mecralarında Yapılan Reklam Yükümlülükleri
Instagram, Facebook, Twitter gibi fotoğraf ve mesaj paylaşım mecralarında paylaşılan fotoğrafın ve/veya mesajın içinde ya da altında veya açıklamalarında reklam verene ilişkin ad, marka, ticaret unvanı gibi tanıtıcı bilgilerden herhangi biriyle birlikte aşağıda belirtilen etiketlerden ya da açıklamalardan en az birine yer verilmelidir.
• #Reklam• #Reklam/Tanıtım• #Sponsor• #İşbirliği• #Ortaklık• “@[Reklam veren] ile işbirliği”• “@[Reklam veren] tarafından sağlandı.”• “@[Reklam veren] tarafından hediye olarak alındı.”
c. Video Paylaşım Mecralarındaki Yapılan Reklam Yükümlülükleri
Sosyal medya etkileyicisi, Youtube ve Instagram TV gibi sosyal medya mecralarında yapılan yayınlarda tanıtımı yapılan ürünler hakkında tüketiciyi herhangi başka bir uzantıya veya açıklamaya yönlendirmeden aşağıda belirtilen açıklamalardan en az birini paylaşımlarında kullanmalıdır.
• “Bu video [reklam veren] reklamlarını içermektedir.”• “Bu video, [reklam veren] ile ücretli işbirliğini içermektedir.”• “[Reklam veren]’in destekleri ile.”• “Bu ürünleri [reklam verenden] hediye olarak aldım.”• “Ürünleri bana gönderdiği için [reklam verene] teşekkürler.”
Her türlü iletişim aracında olduğu gibi sosyal medyada da sesli, yazılı ve görsel olarak örtülü reklam yapılması yasaktır. Sosyal medya etkileyicisi tarafından yapılan reklamların, açık ve anlaşılır şekilde ifade edilmesi ve ayırt edilebilir olması zorunludur. Tüketici ilk bakışta paylaşımın ticari reklam amaçlı olduğunu anlamalıdır. Tüketicilerin paylaşımla ilk karşılaştıkları anda başka bir şey yapmalarına gerek kalmadan paylaşımın ticari reklam olduğu anlamaları için reklam ibaresi için kullanılan renklerin ve arka fondan ayırt edilebilir nitelikte ve kolaylıkla okunabilir büyüklükte olması gerekmektedir.
Söz konusu Kılavuz’da, reklam ajansları ve mecra kuruluşu olarak sosyal medya etkileyicilerinin her birinin ilgili hükümlere uyum konusunda ayrı ayrı sorumlu olduğu açıkça belirtilmiştir. Kılavuz hükümlerine aykırılık, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ve Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği’nin örtülü reklama ilişkin hükümlerine aykırılık teşkil etmekte olup reklamların durdurulması veya idari para cezası yaptırımları uygulanabilmektedir.
Av. Bilge Ceren DAĞDELEN